Nowe narzędzie dla osób pracujących z pacjentami po przebytych urazach mózgu.
Od 2018 roku prowadzę badania związane z urazowymi uszkodzeniami mózgu (ang. Traumatic Brain Injury, TBI) wśród żołnierzy i funkcjonariuszy służb mundurowych. Dzięki współpracy z fundacją „Sprzymierzeni Z GROM” dostałem możliwość bezpośredniego zapoznania się z wpływem urazów na funkcjonowanie poszkodowanych. Praca z fundacją dała możliwość zaprezentowania optometrii w hermetycznym środowisku służb mundurowych. W 2019 roku podczas „II Międzynarodowego Sympozjum TBI i PTSD” wraz z prof. Willisem. C Maplesem OD, MS FAOO, FCOVD i mgr Sylwią Skrobacz po raz pierwszy w środowisku wojskowym przedstawiliśmy zakres pracy optometrystów oraz charakterystykę optometrycznej terapii widzenia. W 2021 roku w ramach III edycji Defence24Day & SOFEAST (wiodącej konferencji branży obronnej i sektora bezpieczeństwa) odbyło się „III Międzynarodowe Sympozjum TBI&PTSD”. Podczas sympozjum przedstawiłem zaktualizowane informacje odnośnie możliwości optometrycznej rehabilitacji pacjentów po przebytych urazach mózgu. Wysłuchaliśmy również wciągających prezentacji zagranicznych specjalistów. Zagraniczny panel optometryczny reprezentował prof. Willisem C. Maplesem OD, MS FAOO, FCOVD oraz prof. Hannu Laukkanena OD. MEd FAAO, FCOVD-A.
W środowisku medycznym można dostrzec brak wiedzy związanej z wpływem zaburzeń widzenia na proces rehabilitacji pacjentów pourazowych. Z drugiej strony nie widziałem polskojęzycznych ankiet do przesiewowego badania zaburzeń widzenia. Skąd więc wiedzieć, czy problem istnieje jeśli o niego nie pytamy?
O wywiadzie i zbieraniu danych
Rozpoczęcie każdego badania optometrycznego powinno rozpocząć się od szczegółowego wywiadu i analizy skargi głównej pacjenta. Jest to jeden z najważniejszych etapów badania – im dokładniej przeprowadzony tym łatwiejsze będzie dalsze badanie. Umiejętne zadawanie pytań i bycie dobrym słuchaczem już na początku pokierują Cię w obszar gdzie najprawdopodobniej znajduje się problemem. Dzięki temu optymalnie dobierzesz procedury badawcze, oszczędzając czas swój i pacjenta.
Sposobów na przeprowadzenie wywiadu jest wiele. Z biegiem praktyki zawodowej każdy opracowuje swój wyjątkowy system. Na tym etapie warto zadać co najmniej dwa pytania. Czy zbieranie danych można usystematyzować? Oraz co zrobić aby nie pominąć pytań o kluczowe dolegliwości lub czynniki ryzyka? Odpowiedzią są opracowane i zatwierdzone badaniami ankiety. Moim zdaniem ankieta powinna być wypełniana przez pacjenta lub jego opiekuna. Samodzielna ocena swojego stanu odcina nas od ewentualnych oskarżeń typu „to Pan wpisał, ja tak nie miałem / am”.
Dobre ankiety są szybkie, proste i precyzyjne. Dzięki temu są niezastąpionym narzędziem w zbieraniu i organizacji danych pacjenta. Przyczyniają się do lepszego planowania postępowania terapeutycznego oraz stanowią dokument potwierdzający stan pacjenta w danym momencie. Dają również wgląd w zmiany jakie zaszły od momentu wypełnienia poprzedniego kwestionariusza. Warto wspomnieć, że pacjenci szybko zapominają o złym komforcie wzrokowy a archiwalna ankieta potrafi szybko odświeżyć pamięć. Skuteczność ankiety powinna być potwierdzona badaniami klinicznymi. Wielu z Państwa, w szczególności Ci którzy zajmują się zaburzeniami widzenia obuocznego, korzysta z kwestionariuszy jakości życia COVD 19 lub COVD 30. Są to proste i sprawdzone ankiety spełniające wszystkie wymienione wcześniej cechy dobrej ankiety włączając w to badania potwierdzające ich użyteczność.
Urazy mózgu i nowa ankieta w ich profilaktyce
Zaburzenia widzenia mogą mieć różne podłoże. Na potrzeby artykułu przypomnę czym charakteryzują się zaburzenia widzenia związane z urazowymi uszkodzeniami mózgu (Post Trauma Vision Syndrome, PTVS). U pacjentów z PTVS często obserwujemy niedomogę konwergencji, wysokiej wartości egzoforie, egzotropie, zaburzenia akomodacji, obniżoną częstość mrugania, zaburzenia wzrokowo-przestrzenne oraz zaburzenia okoruchowe. Pacjenci mogą więc zgłaszać problemy z ostrością widzenia, widzeniem podwójnym, ogólnym dyskomfortem wzrokowym, nadwrażliwością na światło, problemami związanym z czytaniem, problemami z oceną przestrzeni oraz widzeniem peryferyjnym. Więcej informacji mogą otrzymać Państwo oglądając nagrania archiwalne z „III Międzynarodowe Sympozjum TBI&PTSD” dostępne na kanale YouTube Fundacji “SPRZYMIERZENI z GROM”.
Do tej pory w celach ankietowych stosowałem zmodyfikowany test COVD 30 pytań oraz zaadaptowane wojskowe testy takie jak Military Acute Concussion Evaluation (MACE) oraz The Brief Traumatic Brain Injury Screen (BTBIS). Mimo ich dużej wartości nie są to testy ukierunkowane na pourazowe zaburzenia widzenia (Post-Traumatic Vision Syndrome, PTVS).
Okazało się, że rozwiązaniem na szybki test dla optometrystów jest stosowana od wielu lat ankieta Wzrokowych Objawów Uszkodzenia Mózgu (ang. Brain Injury Vision Symptom Survey, BIVSS). Ankieta została zaprojektowana i wdrożona przez prof. Hannu Laukkanena OD. MEd FAAO, FCOVD-A. Podczas jednej z naszych rozmów padła propozycja stworzenia polskiej wersji testu. We współpracy z tłumaczami Piotrem Kamińskim i Martą Sobczak postanowiliśmy więc taką przygotować.
ZDJĘCIE ANKIETY
Kwestionariusz BIVSS został tak opracowany aby specjaliści różnych dziedzin mogli zebrać wywiad związany z zaburzeniami widzenia. Ankieta zaprojektowano w celu samodzielnego jej wypełnienia przez pacjenta po przebytym łagodnym lub umiarkowanym urazie mózgu. Jej użyteczność i czułość została sprawdzona i potwierdzona badaniami klinicznymi. Wynik powyżej 31 punktów wskazuje na bezwzględną konieczność badania układu wzrokowego, jednakże warto każdorazowo indywidualnie rozpatrywać zgłoszone skargi. Uważam, że zawsze gdy pacjent zaznaczy okienko “zawsze” powinno zalecić się konsultację z wyspecjalizowanym w zakresie zaburzeń pourazowych optometrystą.
Ankieta w polskiej wersji będzie możliwa do pobrania ze strony Fundacji “SPRZYMIERZENI z GROM” oraz profilu LinkedIn Bartosz Szeleżyński. Zachęcam do jej powielania i dzielenia się z innymi specjalistami!
Korzystając z okazji chciałbym zaprosić zainteresowanych na IV edycję Sympozjum TBI&PTSD, która odbędzie się we Wrocławiu w dniach 20-22.09.22.